Dvorci Srbije
Stari dvor
Beograd
Stari dvor je palata koja se nalazi u Beogradu, u gradskoj opštini Stari grad. Nekadašnja kraljevska rezidencija dinastija Obrenović i Karađorđević, danas je svrstana na listu kulturnih dobara grada Beograda zbog svoje arhitektonske i istorijske vrednosti. Smeštena na uglu ulica Kralja Milana i Dragoslava Jovanovića, u palati se sada nalazi Skupština grada Beograda. Palata, koja se ponekad naziva i „srpski Versaj“ , otvorena je za posetioce.
Stari dvor je izgrađen između 1882. i 1884. godine na zahtev kralja Milana I, po planovima arhitekte Aleksandra Bugarskog, u akademskom stilu sa elementima antičkog, renesansnog i baroknog stila. Bio je kraljevska rezidencija za vreme vladavine Milana I i njegovog sina Aleksandra I, a to je ostao i u periodu promene dinastije od 1903. do 1915. godine pod dinastijom Karađorđević. Posle restauracije Kraljevine Srbije 1918, ponovo postaje dvor. Godine 1919. i 1920. u Dvoru su održavani sastanci Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i tu su se sve kraljevske proslave i prijemi održavali do 1941. godine. Stari dvor je oštećen tokom Prvog svetskog rata, ali posebno tokom bombardovanja 6. aprila 1941. godine, koji je označio ulazak Kraljevine Jugoslavije u Drugi svetski rat. Nakon rata, obnova zgrade traje do 1947. Izgled zgrade je promenjen, posebno uklanjanjem dve kupole koje su gledale na vrt; uklanja se i sama bašta. Izmenama nastalim tokom rekonstrukcije 1947-1949. godine, građevina je dobila ne samo novu funkciju već i potpuno novo rešenje ulazne partije i fasade prema Bulevaru kralja Aleksandra, prema projektu arhitekte Dragiše Brašovana.
U to vreme u Starom dvoru je bio smešten Prezidijum Narodne skupštine FNRJ, a zatim i jugoslovenska savezna vlada. Od 1961. godine ovo je dom Skupštine grada Beograda. Neki delovi palate su potpuno uništeni (na primer Dvorska kapela) ili su izmenjeni. Dvoglavog orla u poletu na vrhu ugaone kupole, u komunističkom periodu, zamenila je zvezda petokraka, simbol nove države. Početkom 1997. godine skinuta je petokraka, a u septembru iste godine nakon sanacije kupole postavljena je pozlaćena skulptura dvoglavog orla, rad vajara Miroljuba Stamenkovića, izrađen po projektu arhitekte Zorana Jakovljevića.
Stari dvor je izgrađen na klasičnom tlocrtu gotovo kvadratnog oblika. Po svojoj spoljašnjoj arhitekturi čini se da je tipična za srpski akademizam 19. veka. Fasada sa pogledom na vrt bogato je uređena, sa balkonskim terasama. Među ukrasnim motivima možemo izdvojiti dorske ili korintske stubove koji ukrašavaju fasade. Balkoni i krovovi ukrašeni su ogradama. Palata je organizovana oko velikog ulaznog hodnika sa velikim erkerima, stubovima i galerijama. Ranije je ovaj ulaz bio ukrašen velikim centralnim hrastovim stepeništem, koje je projektovao arhitekta Jovan Ilkić, ali je ono uništeno tokom Prvog svetskog rata. Oko ovog centralnog prostora organizovane su druge svečane prostorije (plesna dvorana, trpezarija itd.). Dvor je takođe imao biblioteku od 10.000 knjiga, zimski vrt i kapelu u neovizantijskom stilu. O unutrašnjoj dekoraciji Starog dvora brinula se komisija koju su pored arhitekte Bugarskog činili profesor Velike škole Mihailo Valtrović i slikar Domeniko d’Andrea.
Kralj Milan, kao strastveni kolekcionar, je okupio važnu zbirku slika, naročito slika Van Goga, Gogena i Sezana, kupljenih u Parizu, koje su sada van dvora. Ipak, u njemu se nalaze brojna zanimljiva dela. U crvenoj sobi možemo videti „Portret devojčice“, koji je 1862. godine naslikao Đura Jakšić i „Prelazak Neretve“, delo Ismeta Mujezinovića. Žuta soba je poznata po maloj galeriji slika u kojoj se nalaze dela Save Šumanovića, Jovana Bijelića, Petra Lubarde, Miodraga-Bate Mihajlovića, Ljube Laha, Jovana Zonjića, Peđe Milosavljevića, Petra Omčikusa i Vase Pomorišca; mogu se videti i drvene skulpture Riste Stijovića. U dnevnom boravku iz 19. veka nalazi se nameštaj u stilu Napoleona III koji je pripadao kraljici Nataliji Obrenović, supruzi kralja Milana; tu je i mala dnevna soba u stilu bidermajera sa nekoliko zanimljivih portreta: Stevana Knićanina, pesnika Jovana Jovanovića Zmaja, koji je naslikao Uroš Predić 1938. godine, te portreti Jelisavete Kocić i Đorđa Bimbe koje je naslikao Arsenije Petrović.
Dvor je u dobrom stanju.
