Dvorci Srbije
Dom Vukove zadužbine
Beograd
Još jedna zgrada koja se nadahnjivala „srpskom secesijom“, odnosno odgovorom srpske umetnosti i arhitekture secesiji koja je cvetala u Evropi, a naročito na granicama Srbije, u Vojvodini koja je pripadala Austro-Ugarskoj, jeste Dom Vukove zadužbine.
Dom Vukove zadužbine je naziv istorijske građevine u Beogradu, podignute 1879. godine, u kojoj je sedište Vukove zadužbine. Smešten na Terazijama u ulici Kralja Milana 2, jedan je od najstarijih objekata u tom delu Beograda. Aleksandar Bugarski, istaknuti srpski arhitekta iz 19. veka, projektovao je prvobitnu zgradu kao dvospratnu kuću u tadašnjem akademskom umetničkom stilu.
Zgrada, čiji je arhitekta bio Aleksandar Bugarski, podignuta je 1870/71. godine za trgovca Dimitrija Mitu Golubovića. U početku je zgrada bila sedište Ruskog carskog konzulata, zatim Srpskog zavoda za ratnu siročad, a zatim je koristilo Ministarstvo prosvete 1879. godine.
Manje dvorišno krilo je popravljeno i dograđeno 1906. godine, a dekorativne radove u unutrašnjosti uradio je slikar Dragutin Inkiostri Medenjak, koji je u to vreme bio jedini dekorativni slikar u Beogradu. U okviru ovih radova uneo je motiv narodnog ornamenta u skladu sa nacionalnim stilom. Zbog rasta Ministarstva pojavila se potreba za proširenjem zgrade. To je počelo 1912. godine prema Savskoj padini.
Krilo koje je obuhvatalo unutrašnje dvorište izgradio je arhitekta Branko Tanazević koji je radio i na totalnoj rekonstrukciji glavne prednje fasade, te se vidi određena sličnost sa starom telefonskom centralom. Tanazević i Korunović su imali ideju konstrukcije Beograda kao specifičnog grada koji bi bio unikatan po dominaciji srpsko-vizantijskog odgovora secesiji, što se pod kraljem Aleksandrom I nije desilo. Kako bi grad izgledao da su oni mogli nastaviti svoj rad, i da nije bilo Prvog svetskog rata, možemo samo zamisliti. Svakako, srpsko-vizantijski stil u svojoj inkarnaciji na razmeđi vekova ostaje možda i jedini autohtoni srpski arhitektonski stil, tzv. «srpska secesija.
Za enterijer je postavljen slikar i dekorater Dragutin Inkiostri Medenjak. Njih dvojica su sarađivali na projektu, uprkos tome što su bili žestoki protivnici u stilskom smislu. Radovi na fasadi i enterijeru rađeni su u srpsko-vizantijskom stilu po Tanazevićevom projektu. Poslednja obnova zgrade Ministarstva – novog krila prema Ulici Kraljice Natalije – izvršena je 1924. godine po projektu arhitekte Žarka Tatića.
U zgradi je bilo Ministarstvo prosvete od 1879. do 1952. U njoj je od 1880. godine bilo Crkveno odeljenje Ministarstva prosvete Kneževine Srbije. U zgradi je 1914. godine bilo i Zadužbinsko odeljenje Ministarstva prosvete Kneževine Srbije. Kraljevina Srbija. U zgradu se 1919. uselilo i Umetničko odeljenje Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije. I pored proširenja, van glavne zgrade ostala su neka odeljenja Ministarstva prosvete.
U periodu okupacije u Prvom svetskom ratu zgrada je korišćena kao sedište Glavnog komesarijata austrougarske vojske i kao Glavna poštanska uprava. Nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije 1941. godine Ministarstvo prosvete je nakratko zatvoreno, ali je osnovano Odeljenje za nastavu nemačkog jezika koje je u zgradi ostalo do oktobra 1944. godine. Crkveno odeljenje je izdvojeno iz Ministarstva god. 1944. da se formira Ministarstvo vera. U novembru 1944. osnovan je Odbor za prosvetu NR Srbije, koji je od aprila 1945–1946 prerastao u Ministarstvo prosvete. U zgradi je ostala sve do 1952. godine, kada su se Savezni zavod za šare i Savezni zavod za radnu produktivnost uselili u prostor koji su, između ostalih, napustili smanjeni list Mladost i ULUS.
1988. godine, dve godine nakon prve revitalizacije fasade, zgrada je dodeljena Vukovoj zadužbini na trajno korišćenje i upravljanje. Generalna rekonstrukcija objekta je urađena 1997/98. To je podrazumevalo radove na plafonu hola, stepeništima i ogradama koji su uspešno rekonstruisani, a dodat je moderan luster za osvetljenje glavne sale. 2006. godine popravljena je prednja fasada prema ulici. Zavod za zaštitu kulturnog nasleđa grada Beograda objavio je 1996. godine monografiju istoričara umetnosti Milojka Gordića o objektu koji nosi monumentalni naziv kao naziv – Zgrada Ministarstva prosvete.
Fasada je u potpunosti očuvana. Nameštaj, rađen po nacrtima Dragutina Inkiostrija, delimično je očuvan, a nekoliko komada (npr. stolica iz kabineta ministra) danas se nalazi u Etnografskom muzeju i Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu.
Većina originalnih kompozicija na zidovima je vremenom uništena. Međutim, zidni ornamenti na kapiji prema avliji su originalni jer su slučajno prefarbani posle Drugog svetskog rata. Otkrivene su slučajno 1963. godine, očišćene i na njima se vide alegorijske kompozicije religije, obrazovanja, istorije i umetnosti. Obnovljeni su 1997. godine. Iznad ulaza u zgradu postavljen je grb Kraljevine Srbije, ugrađen u dvobojnu, crveno-belu fasadu u secesijskom obliku, sa originalno uklopljenim motivima srpske srednjovekovne arhitekture, elementima srpske nacionalne tradicije, kao i dekorativnim motivima iz evropske secesije.
